چرا درس ریاضی سخت است؟
كلاس درس ریاضی برای برخی دانش آموزان ازجمله كلاس‌هایی است كه معادلات و مفاهیم آن سخت است و دیر تمام می‌شود و حضور در این كلاس‌ها برای این دانش‌آموزان جذابیت لازم را ندارد.
1- چون ریاضی مطابق با سبک یادگیری دانش آموزان آموزش داده نمی‌شود به صورت درسی سخت خود را نشان می‌دهد در صورتی که اگر این قاعده رعایت شود به درسی آسان تبدیل خواهد شد.
2- این سختی در تفاوت ساختار این درس با سایر دروس است چرا که درس ریاضی استعدادهای خاص خود را می‌طلبد.
3- شیوه آموزشی باید از طریق تحریک علایق افراد و ایجاد ارتباط بین این علایق به درس ریاضی ایجاد شود.
4- عامل اصلی سختی ریاضی بی‌علاقه بودن دانش آموزان به این درس و پایه ی ضعیف آن‌هاست که چون درس‌های سال قبل را خوب یاد نگرفته‌اند با مشکل مواجه می‌شوند.
5- همه ی ساختار درس ریاضی منطقی و متقن است، اما قدری هم سخت است زیرا فهمیدن ساختارهای منطقی به تفکر نیاز دارد و فکر کردن عمیق قدری برای برخی افراد سخت است.
نشانه ها و درمان اختلال ریاضی
در شرایطی عملی، والدین یا معلمین ممکن است نشانه‌های زیر را در اختلال ریاضی مشاهده کنند. این نشانه‌ها از شخصی به شخص دیگر متفاوت است و همه ی نشانه‌ها در یک فرد دیده نمی‌شود و ممکن است کودک با توجه به نوع اختلال ریاضی، دارای دسته‌ای از این نشانه‌ها باشد.
- مشکل در خواندن و نوشتن اعداد
- مشکل در مرتب کردن اعداد به منظور انجام محاسبات
- ناتوانی در انجام محاسبات
- ناتوانی در فهمیدن مشکل عبارت
- مشکل نامیدن واژه‌های ریاضی
- فهمیدن مشکلات عبارت
- نفهمیدن مفاهیم ریاضی مانند «بزرگ‌تر از» یا «کوچک‌تر از»
- مشکل در تشخیص علایم عملیاتی ریاضی مانند علائم جمع و تفریق، ضرب و تقسیم
- ناتوانی در یادسپاری اطلاعات ریاضی پایه مانند جدول ضرب
- ناتوانی در ادامه و توالی مراحل حل مسأله
- ناتوانی در کپی کردن اعداد
- نادیده گرفتن علائم عملیات ریاضی مانند عملیات جمع و تفریق، ضرب و تقسیم
- نفهمیدن عملیات لازم برای حل مسأله
- مشکل شمارش
- ناتوانی فهمیدن تفاوت بین عملیاتی مانند جمع و تفریق
- مهارت‌های محاسبه‌ای ضعیف
- اشتباهات زیاد در اعداد ساده
- آهسته انجام دادن محاسبات
- مشکل در ردیف کردن اعداد (مثلاً از کوچک به بزرگ)
- ناتوانی در فهمیدن اطلاعات بر روی نمودار
- ناتوانی فهمیدن مفهوم ارزش عددی
- ناتوانی مرتب کردن 2 یا 3 رقم برای انجام محاسبات
- اشکال در رابطه با پردازش دیداری
- مشکل در کپی‌برداری از روی تخته
- مشکل در رعایت نظم و ترتیب مسائل ریاضی در روی برگه کاغذ
- مشکل در مفاهیمی مانند کسر، طبقه‌بندی
- سردرگمی برای پیدا کردن راهبردهای حل مسأله
- مشکل در گفتن زمان یا مدیریت زمان
- مشکل در دانستن روزهای هفته (گم کردن روزهای هفته)
- اشکال در خواندن ساعت
- مشکل با مهارت‌های پولی
- مشکل با بودجه‌ریزی (دخل و خرج)
- مشکل برآورد کردن هزینه‌ها برای خرید
- اجتناب از بازی‌هایی بر اساس برنامه‌ریزی مانند شطرنج
- مشکل در نگه داشتن امتیاز در بازی‌ها
- مشکل در اندازه‌گیری
- ضعف در جهت‌یابی و به طور ذهنی اشکال در پیدا کردن راه‌های فرعی در نقشه
- ناتوان از استفاده داده‌ها و آموزش‌ها برای حل مسأله
- اشتباهات مکرر در تکالیف ریاضی
- سختی انجام دادن تکالیف
- سختی در محاسبه ذهنی ساده
- اشکال در تشخیص دادن گذشت زمان
- مشکل در تمایز بین چپ و راست
- ناتوانی در تصویرسازی ذهنی
- اشکال در خواندن علائم موسیقایی
- اغلب ناتوان برای فهمیدن و حفظ کردن مفاهیم، قواعد، فرمول و توالی
- بازداری نهفته کم، مثلاً حساسیت زیاد به سر و صدا، بو، نور و ناتوان برای سازگاری با عوامل محیطی
- ناتوان در فیلتر کردن اطلاعات غیر ضروری
- یادآوری اشتباه نام‌ها، بازیابی ضعیف نام، چهره و امکان استفاده از نام‌های جایگزین که با حروف مشابه شروع می‌شوند.
- این افراد از نظر ذهنی دشواری خاصی در برآورد اندازه یک چیز یا فاصله دارند (مثلاً آیا فاصله تا آنجا 10 یا 20 قدم (3 یا 6 متر) است).
افرادی که دارای اختلال ریاضی هستند در سایر توانایی‌ها متوسط یا بالاتر از متوسط می‌باشند. امکان دارد این افراد به طور استثنایی در حوزه‌های مربوط به نوشتن دارای توانایی بالایی باشند و ممکن است آنها نویسنده‌های خوبی شوند.
تشخیص اختلال ریاضی
اختلال ریاضی معمولاً قبل از کلاس دوم یا سوم تشخیص داده نمی‌شود زیرا از نظر رشدی، روانی در انجام تکالیف را کسب نکرده‌اند. اکثر کودکان باهوش تا به سطح ریاضی چهارم یا پنجم برسند، توسط استفاده از حافظه و فنون محاسبه از پس مسائل و تکالیف ریاضی برنمی‌آیند (مانند شمردن با انگشتان یا انجام مکرر جمع زدن به عنوان یک جایگزین برای عملیات ضرب) و بدین‌گونه اختلال ریاضی آنها دیرتر ظاهر می‌شود درخواست برای آزمون معمولاً توسط معلم یا والدینی که چند نشانه از این اختلال را مشاهده کرده‌اند، شروع می‌شود. برای تشخیص می‌توان گام‌های زیر را برداشت.
- مشاهده نمرات پایین در آزمون‌ها و کارهای کلاسی می‌تواند برای والدین و معلمان سرنخ باشد.
- دو هفته کار ریاضی کودک را (آزمون‌های کلاسی و خانگی، تکالیف و سوالات) را زیر نظر داشته باشید و خطاهای آنها را درآورده و تعداد خطاها را در این مدت محاسبه کنید. این کار برای شروع تشخیص آسان و سریع، مفید می‌باشد.
- سطح ریاضی کودک باید پایین‌تر از توانایی مورد انتظار از او بر اساس سن و هوش و زمینه آموزشی و فرهنگی باشد.
- نقایص کودک در ریاضی باید به طور معنادار با پیشرفت تحصیلی یا مهارت‌های مورد نیاز زندگی روزانه، مداخله نماید.
- ارجاع به روان‌شناس کودک برای ارزیابی توانایی ریاضی و سایر اختلالات احتمالی
- تست‌های تشخیصی و آزمون‌های استاندارد شده انجام شود.
- شنوایی و بینایی باید ارزیابی شود.
- تست هوش وکسلر برای ارزیابی میزان هوش انجام شود.
- فهم زبان آموزش معلم (برای دانش‌آموزان سایر زبان‌ها) باید بررسی شود.
- سابقه آموزشی کودک و فرصت‌های یادگیری ریاضی باید بررسی شود. بر اساس این اطلاعات، روان‌شناس واجد شرایط می‌تواند اختلال ریاضی را تشخیص دهد.
تشخیص افتراقی
چون اختلال ریاضی همراه با سایر اختلالات دیده می‌شود باید هنگام ارزیابی؛ اختلالات دیگر نیز بررسی شود تا اگر اختلالی همراه با اختلال ریاضی بود، مورد توجه قرار گیرد.
- اختلال بیش‌فعالی یا کمبود توجه
- اختلال هماهنگی رشدی
- اختلال زبان بیانی ـ دریافتی آمیخته
- اختلال خواندن
پیامدها و عوارض اختلال ریاضی
کودکانی که با مشکل در ریاضی در سرتاسر زندگی روبرو هستند و درمان نشوند ممکن است دچار مشکلات دیگری شوند که به آنها اشاره می‌شود:
- مشکلات در مدرسه
- مشکلات رفتاری
- عزت‌نفس پایین
- اضطراب یا ترس از ریاضی
- اضطراب امتحان
- مشکلات اجتماعی مرتبط با فقدان پیشرفت تحصیلی
- انتخاب محدود برای انتخاب شغل زیرا بعضی از مشاغل نیاز به انجام محاسبات پایه ریاضی دارد.
- ترک تحصیل
- در بزرگ سالی، ناتوانی در محاسبه درآمد و هزینه و هم‌چنین ورشکستگی
درمان اختلال ریاضی
ریاضی برای دنیای بزرگ‌سالی حیاتی است و ناتوانی در ریاضی نمی‌تواند نادیده گرفته شود. ریاضی در سراسر زندگی به کار می‌رود و فقدان ریاضی و فهمیدن آن ممکن است انتخاب‌های زندگی دانش‌آموز را محدود کند. ریاضی هم‌چنین برای ایجاد تعادل مالی به خصوص در محاسبه درآمدها در برابر هزینه‌ها ضروری است. علاوه بر این ها آموزش ریاضی از آن جهت که انسان را موجودی معقول و منطقی بار می آورد ضروری است.بنابراین درمان اختلال ریاضی نه تنها برای دوره تحصیلی بلکه برای تمام عمر ضروری است. درمان در چند حیطه انجام می‌گیرد که به هر یک از آنها پرداخته می‌شود.
الف) برنامه آموزش فردی (IEP): کودکانی که تشخیص اختلال ریاضی می‌گیرند واجد شرایط برنامه آموزش فردی هستند که در آن برنامه، انطباق با ویژگی‌ها و دانش پایه هر دانش‌آموز می‌باشد و این برنامه از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در این روش، آموزش متمرکز بر مفاهیم پایه ریاضی می‌باشد و مهارت‌های حل مسأله و روش‌های حذف عوامل موجب حواس‌پرتی و اطلاعات نامربوط آموزش داده می‌شود.
ب) روان‌درمانی آموزشی: به کودک پس خوراند مثبت داده می‌شود تا عملکردهای او بهتر شود.
ج) تمرینات عینی و ساده: که برای آموزش در خانه والدین می‌توانند استفاده کنند زیرا آموزش عملی موفقیت‌آمیزتر از آموزش نظری می‌باشد که به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:
- برای کمبودهایی که در یادگیری ریاضی وجود دارد، تکرار می‌تواند کمک خوبی باشد.
- جدول داده‌های ریاضی می‌تواند به دانش‌آموز کمک کند. این جداول می‌تواند شامل فرمول‌ها یا جواب‌های نمونه‌ای باشد که در ریاضی لازم است.
- بعد از یادگیری، روی خانه‌های جدول را می‌توان پوشاند تا دانش‌آموز کاملاً به اطلاعات آن تکیه نکند.
- استفاده از ماشین حساب توصیه نمی‌شود زیرا به راحتی جواب را ارائه می‌دهد به جای اینکه دانش‌آموز روی مطلب کار کند و به جواب برسد.
- برای بچه‌های کوچک‌تر، از مواد غذایی مانند میوه‌ها و خشکبار برای شمارش و عملیات (جمع، تفریق، ضرب، تقسیم) استفاده کنید و در طی درس به آنها اجازه دهید تا آنها را بخورند.
- به او اجازه دهید بیرون برود و ریاضی را با سنگ‌ها، ابرها، تکه چوب‌ها، گیاهان تمرین کنند.
- موضوعات سرگرمی برای یادگیری کودک‌تان پیدا کنید، خلاق باشید.
- اجازه دهید تا کودک‌تان چیزهای جالب را برای یادگیری ریاضی پیدا کند. زیرا در این موارد، در طی فرآیند یادگیری استرس کم می‌شود.
- خانه‌ها، ماشین‌ها،صندوق پست را در خیابان بشمارد.
- اسباب‌بازی‌ها در درس‌های ریاضی به کار ببرید.
- از قطار قوطی کبریت برای جمع و تفریق استفاده کنید.
- آموزش ریاضی با کارت‌های بازی
- کمک به کودک‌تان تا مفاهیم ریاضی را با استفاده از پول بفهمد.
- برنامه‌ریزی برای تمرین زیاد در زمان‌های کوتاه، مثلاً دو جلسه 15 دقیقه در هر روز به جای 1 جلسه یک ساعته در هر روز
دسته بندی کسانی که در ریاضی ضعیف هستند
کسانی که در ریاضی ضعیف هستند دو دسته‌اند:
دسته ی اول کسانی هستند که برای خواندن ریاضی وقت می‌گذارند؛ اما چون روش‌های صحیح مطالعه و یادگیری این درس را نمی‌دانند از وقتی که می‌گذارند نتیجه نمی‌گیرند!
دسته ی دوم نیز دانش آموزانی هستند که برای درس خواندن اصلاً وقتی نمی‌گذارند؛ اگر آنها کمی حساب و کتاب کنند می‌بینند که برای همه چیز وقت می‌گذارند. پس اگر واقعاً می‌خواهید چیزی یاد بگیرید- چه ریاضی و یا هر درس دیگر- لازم است مقداری از وقت خود را به درس خواندن اختصاص دهید. مشکل اصلی دسته دوم اینست که یا به این کار اهمیتی نمی‌دهند یا علاقه ندارند.
بنابراین، برای مطالعه‌ی ریاضی موارد ذیل توصیه می‌شود:
- اصول و مفاهیم را به جای حفظ کردن بفهمید.
اصول و مفاهیم ریاضی مثل آجرهای دیوار روی هم قرار می‌گیرند. اگر مفاهیم اولیه را خوب درک نکنید به تدریج در فهم اصول و مفاهیم بعدی هم مشکل خواهید داشت و این مشکل همین طور ادامه خواهد داشت تا جایی که در مراحل بالاتر چیزی متوجه نخواهید شد. اگر می‌بینید بعضی از قسمت‌های کتاب را خوب متوجه نمی‌شوید و نمی‌توانید مسائل را حل کنید حتماً بعضی از مفاهیم سال‌های قبل را متوجه نشده‌اید.
- تمرین، تمرین و تمرین!
هیچ چیز مانند حل مسئله به فهم ریاضی کمک نمی‌کند، مسئله‌ها راهی هستند که شما ریاضی را بهتر بفهمید. فراموش نکنید مسئله‌ها و تمرین‌ها وسیله یادگیری هستند.
- تعریف‌ها را بنویسید.
یکی از راه‌های ساده برای فهم دقیق‌تر اصول و مفاهیم ریاضی نوشتن آن‌هاست. همه‌ی ما هنگام نوشتن دقت بیشتری داریم. وقتی مطلبی را می‌نویسید اگر در همان حال سعی کنید آن را بفهمید همان مطلب با مطالب قبلی پیوند می‌خورد و آن را راحت‌تر حفظ می‌کنید.
- با مفاهیم و اصول درگیر شوید.
وقتی اصل یا قضیه‌ای را در ریاضی می‌خوانید. فکر کنید آیا واقعاً درست است؟ آیا موردی می‌توانید پیدا کنید که در مورد آن صادق نباشد؟ عکس آن قضیه چه طور است؟ برای حل کردن مسائل ریاضی روش‌ها و مراحل مختلفی پیشنهاد شده است که بیشتر آنها به هم شبیه هستند، پس مراحل حل یک مسئله را در ذهن مرورکنید:
1- مسئله را بفهمید.
2- برای حل مسئله نقشه بکشید.
3- معادله یا فرمول‌ها را بنویسید.
4- مسئله را حل کنید.
5- راه حل خود را چک کنید.
بهترین راه برای درک این مراحل اینست که چند تا از مسئله‌های درسی‌تان را قدم به قدم با این روش حل کنید.
هر مرحله را که انجام داده‌اید از خودتان بپرسید چرا و چگونه آن را انجام داده‌اید؟ آیا می‌توانید تمام مراحل حل مسئله یا تکلیف را با دلیل برای معلم یا همکلاسی تان توضیح دهید؟ وقتی معلم یا یکی از همکلاسی هایتان هم مسئله‌ای را حل می کند از خودتان بپرسید چرا؟ اگر جوابی داشتید آن را فهمیده‌اید و گرنه دلیل آن را بپرسید.
6- از اشتباهات گذشته درس بگیرید.
1- تکالیف را مرور کنید.
2- برگه‌های امتحانی را ببینید.
3- از معلم، والدین یا همکلاسی هایتان کمک بگیرید.
4- در حل مسائل عجله نکنید.
5-سر نخ اشتباه را پیدا کنید.
منبع:ن. شجاعی/ روانشناسی یادگیری
